Sevgiyi maddi şeylere bağlamamak

Kim, birisini kardeş edinirken onun fazla amellerine bakar yahut onun yüksek hâllerine göre karar verirse bu, onun bu yolun hakikatini bilmediğini gösterir; çünkü insandaki bu hâller değişir. Allah için kardeşlik, kalplerin hakikatlere yönelmesine ve akılların kötü düşüncelerden temizliğine bağlıdır; çünkü işin geleceği nokta orasıdır. Birisinin cehaletine değerinin marifet noksanlığı eklenince, bu onu kardeşine karşı güzel görünmeye ve yanında yapmacık hareketler yapmaya sevk eder. Bunu, kardeşinin makamını yüksek gördüğü ve hâlini güzel bulduğu için yapar. Bu da onu şirke düşürür; şirk ise onu gerçek tevhit dairesinden çıkarır; böylece daha önce hak üzere sabit iken, haktan ayağı kayar, Mevla‘sının rahmet nazarından düşer; Allah onu kendisine dost etmez; çünkü nefis, övülme, yüceltilme ve sahip olduğu sıfatları göstererek derecesini ispat etme hastalığına müpteladır.

Bu durumda onu böyle bir hâle düşüren arkadaş, insanların en uğursuzu ve ona en fazla zarar verenidir. Böylece bir arkadaş diğeri için bir bela olur. Bu durumda onu terk etmelidir; çünkü o, cahildir; onunla arkadaş olunmamalıdır; çünkü onunla hâli kötüleşir, manen noksanlaşır; kendisine yakın oldukça bir sürü afetle yüz yüze gelir. O, tek başına olmalı; hâli yüksek veya düşük ne olursa olsun niyetinde sadık olmalı, kimseye yakın olmamalıdır. Bu kendisi için daha hayırlı, akıbeti için daha güzeldir.

Bu durum ince bir konudur; onda pek çok insan helak olmuştur. Bu şekilde zarar görenler iki gruptur.



Bunlardan birisi, kendisine bir arkadaş ve kardeş edinir; onda bu anlattığımız hastalıklar bulunmasına rağmen, onlardan rahatsız olmadan ve hiç aldırış etmeden, onunla birlikte olmaya devam eder. Bu onun imanının zayıf ve kötü arzularının kuvvetli olması, insanları gözünde büyütmesi, insanlardan elde edeceği dünyalık şeylerin kalbinde büyük bir değer taşıması yüzünden olmaktadır. Böyle olunca, insanlara şirin görünerek ve onlara karşı yapmacık tavırlara girerek helak olur, aynı şekilde kardeşini de helak eder.

Helak olan ikinci grup, asıl hâlleri gizli olan ve insanlar tarafından iyi kimseler olarak bilinen ibadet ehlidir. Bunlar, insanlar tarafından kötülenmekten ve itibarlarının düşmesinden korktukları için, asıl hâllerinin bilinmesini istemezler; insanlardan tamamen kopmuş olarak bilinmekten hoşlanmadıkları gibi, onlarla içli dışlı arkadaş gibi gözükmek de istemezler. Bu yüzden hâlleri tam olarak bilinmez.

Bununla birlikte, uzaktan kendilerine iyi insan olarak işaret edilmesini, ve halk içinde ibadet ehli olarak düşünülmelerini severler. Kendilerini, halktan elini eteğini çekmiş, onlarla arkadaşlığı terk etmiş kimseler olarak gösterirler; halkın içine girmeyi kötü görüp ayıplarlar.

Bu şekilde emsallerinden ayrı olduklarını, halktan hiçbir beklentilerinin olmadığını ve herhangi bir dava peşinde bulunmadıklarını bildirmek isterler.

Aslında onlar manevî bir hâle ulaşamadıkları, Allahu Teala‘ya tam olarak yönelip O‘na ibadet ve taat ile meşgul olmadıkları halde, sırf halktan uzak kalmaları ile bu sıfatların sadece onlarda bulunduğunun bilinmesini isterler. Onların böyle davranmasının bir sebebi de halkın, gerçek sadık kulların hâllerini çok az bilmesidir.

İşte bu kimseler de, halktan uzaklaşarak, hâllerini gizleyerek, kibir ve üstünlük taslayarak, halkın arasına girmeyi ve davetlerini icabet etme sünnetini terk ederek, İslam Ümmetinin gidişatını bilmeyenlere kendilerini, iyi gibi göstererek helak oldular.

Dini ve gerçek salihleri tanımayan cahil kimse de, onların hak yolunda ibadet ve taat ederek insanlardan uzaklaştığını zanneder. Onlar hakkında bir de şunu bilir ki, bu kimseler inceleme ve tahkik yolunu tanımazlar, ancak bu şekilde seyr u sülük ederler. Cahil kimse belki bu şekilde onlarla meşgul olur; onlar da onun kalbini bu tür boş düşünce ve vesveseler ile doldurur.

Bütün bunlarla birlikte onların gerçek hâli, sadık kimselere kapalı değildir; arifler tarafından apaçık bilinmektedir.